حکیم ارد بزرگ و نوای شورانگیز مهر در دره ((رودخانه اترک))

مقاله خواندنی زیر از انجمن شیروان برداشت شده است  انجمن شیروان قدیمی ترین تالار گفتمان خراسان شمالی با 900 نفر عضو رسمی است در این انجمن می توان نظرات نویسندگان آن را پیرامون مسائل و موارد گوناگون دید .

رمضان جعفرزاده شیروان :
در شیروان کمتر کسی به این فکر می کند که رودخانه اترک پس از عبور از شیروان به کجا می رود . همه با حدس و گمان درباره مقصد نهایی این رودخانه صحبت می کنند . حال با هم سفری خواهیم داشت در بستر این رودخانه تا ببینیم سر از کجا بدر خواهیم آورد . مطمئن هستم که هیچ کدام از شماهایی که این متن را برای اولین بار  می خوانید ، نمی دانید مقصد این رودخانه کجاست .

گفته می شود رودخانه اترک از کوه های هزار مسجد خراسان سرچشمه می گیرد اما آغاز سفر ما آنجا نیست ما سفرمان را از خانه اجدادی بزرگ شیروان "حکیم ارد بزرگ" Great Orod در 162 متری رودخانه اترک که برخی آن را به اشتباه چایلق می نامند آغاز می کنیم این خانه بخشی از ارگ باستانی شیروان و محل فرمانروایان این شهر بوده که امروز در بین مردم شهر به کهنه شهر مشهور شده و البته از روزهای اوج خود بسیار فاصله گرفته است . 
«در پاسخ به کسانی که به اشتباه به رودخانه اترک ، چایلق می گویند باید گفته شود که نمی شود یک رودخانه صدها کیلومتری را که همه آن را به نام اترک می شناسند را در شیروان چایلق خواند ! اگر اینطور باشد این رودخانه بنا به میل هر شهر و روستا در محدوده آنها یک اسم خواهد داشت .»

رودخانه اترک پس از عبور از شهر شیروان و پس از 8 کیلومتر از شمال روستای حسین آباد می گذرد رودخانه اترک مسیرش را ادامه می دهد و  به جنوب کارخانه قند شیروان می رسد ، تا اینجا 13 کیلومتر فاصله هوایی با نقطه شروع سفرمان پیدا کرده ایم .اترک زیبا باز پیچ و تاب خود را ادامه می دهد و از جنوب کارخانه سیمان بجنورد در 22 کیلومتری شهرمان گذشته و سپس به شمال سیساب می رسد مسیر خود را ادامه داده و پس از طی 39 کیلومتر از خانه اجدادی حکیم به جنوب پتروشیمی خراسان می رسیم همراه با رود اترک از آن گذشته و به سوی شمال غرب تغییر مسیر می دهیم .

رودخانه اترک از شمال گرماخان گذشته ، و از 12 کیلومتری شمال شهر بجنورد عبور می کند .

رود نا آرام است و مسیرش شیبی تند دارد کم کم به شمال مانه می رسد از محل ورود رودخانه اترک به جنگل گلستان تا شیروان 71 کیلومتر فاصله هوایی وجود دارد . اترک به آرامی وارد "پارک ملی گلستان" می شود  از چند کیلومتری شمال قره چه ، بدرانلو و 13 کیلومتری شمال آشخانه گذشته و به "آق مزار" می رسد .

اترک با پیچ و تاب بسیار به سمت غرب می رود و از جنوب خرکی و خشکه رباط می گذرد و به دشتک می رسد مسیر خود را به سوی شمال غرب ادامه می دهد و به گازباشی می رسد پیچ و تابش کمتر شده و به تاجیک و تازه یاب رسیده و در نهایت پس از طی کردن 74 کیلومتر در درون پارک ملی گلستان پس از اینچه سفلی از شمال غرب آن خارج می شود .

میزان مسافتی که رود اترک در پارک ملی گلستان طی می کند تقریبا به اندازه فاصله خانه اجداد بزرگترین فیلسوف جهان حکیم ارد بزرگ در شهر شیروان تا ابتدای جنگل گلستان است . اترک دیگر شتاب سیل آسای خویش را از دست داده و پس از پیچی بزرگ به قیصر می رسد رودخانه به سمت شمال غرب ادامه مسیر داده و از جنوب فازانقایه و شمال فوشه تپه و یکه تپه گذشته و از میان کاشادله به سمت غرب می گذرد پیچ و تاب رودخانه کمتر شده و از جنوب یالجقلی یموت گذشته و به سمت گوندر ادامه مسیر می دهد. روستای گوندر در 20 کیلومتری شرق مراوه تپه قرار دارد تماما مردم این روستا ترکمن هستند جمعیت آن ۲۱۰ نفر (۳۵خانوار) می باشد . رودخانه اترک پس از طی مسافت زیادی به یکه توت می رسد و از شمال آن می گذرد تا به روستای یازگلدی می رسد ، یازگلدی روستایی از توابع بخش مراوه تپه شهرستان کلاله در استان گلستان ایران است.جمعیت آن ۲۵۹ نفر (۵۲خانوار) بوده‌است . از میانه آن گذشته و مسیر پر پیچ و تابی را ادامه می دهد  37 کیلومتر که از جنگل گلستان با رودخانه اترک دور شویم که به مراوه تپه می رسیم. مَراوه‌تَپه یا مراوه یکی از شهرهای استان گلستان است. شهر مراوه در بخش مرکزی شهرستان مراوه‌تپه استان گلستان و در نزدیکی مرز ترکمنستان واقع شده‌است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۳ برابر با ۴٫۳۲۱ نفر بوده‌است. مراوه تپه با آغاز سفر ما 182 کیلومتر فاصله دارد بیشترین شهرت این شهر به خاطر آرامگاه دولت محمد آزادی و پسرش مختومقلی فراغی است .

رودخانه اترک از میان مراوه تپه می گذرد و از آنجا در کنار جاده مراوه تپه به گنبد ادامه مسیر می دهد از جنوب شارلوق و شمال قربان پیکار می گذرد تا به شمال قره قاشلی و جنوب خواجه گلدی می رسد رودخانه اترک در مسیر پر پیچ و تاب خود به  ساری قمیش و شمال خوجه کندی رسیده و از آنجا به سوی شمال غرب و سورش می رود از جنوب چایلی و شمال همت آباد در امتداد جاده مراوه تپه به سوی گنبد ادامه مسیر می دهد و به جنوب آق تقه قدیم و شمال قره گل کله می رسد از جاده مراوه تپه به سوی گنبد دور شده و به قره‌گل تخته وسط می رسد این روستا تنها 377 نفر جمعیت دارد و جزو استان گلستان و از توابع شهرستان کلاله می باشد ، ما اکنون از خانه اجدادی بزرگ شیروان "حکیم ارد بزرگ" ۲۱۱ کیلومتر و  ۳۹ متر دورتر شده ایم . کم کم عرض رودخانه اترک وسیع تر شده و از شمال قره گل غربی می گذرد. روستای قره‌گل غربی، روستایی از توابع بخش مراوه تپه شهرستان کلاله در استان گلستان ایران است که جمعیتی بالغ بر 756 نفر دارد . رودخانه اترک در دشت قره گل زیبایی بسیار خیره کننده ایی دارد که بسیاری را از دور دست ها به سوی خود می کشاند. رود اترک مسیر خود را ادامه می دهد از اینجا به بعد عرض رودخانه گاهی به 300 متر می رسد بخصوص هنگامیکه به جنوب کرند می رسد ، کرند روستایی است از توابع بخش داشلی‌برون شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان ایران. این روستا در دهستان کرند قرار داشته و براساس سرشماری سال ۱۳۸۵جمعیت آن ۴٬۳۴۲ نفر (۹۶۹ خانوار) بوده است .

 اترک زیبا لحظه به لحظه عریض تر و عمیق تر می شود. اترک به سوی شمال امتداد می یابد و در نقطه ایی با رودخانه سومبار که از ترکمنستان می آید به هم می پیوندند  . از این پس نوار مرزی با رودخانه اترک به شکلی مارپیچ گونه یک مسیر را طی می کنند گاهی اترک سمت کشور ترکمنستان و گاهی سمت ایران است جاده مراوه تپه به سمت گنبد از روستای قولاق بورته به بعد دوباره به اترک باشکوه نزدیک می شود  . قلاق بورته یا قولاق قورته(ترکمنی)، روستایی است از توابع بخش داشلی‌برون شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان ایران. این روستا در دهستان اترک قرار داشته و براساس سرشماری سال ۱۳۸۵جمعیت آن ۳۴۲ نفر (۷۰خانوار) بوده است. رودخانه اترک مسافت بسیار زیادی را بدور از مناطق مس...ی طی می کند تا در نهایت به غرب داشلی برون و جاده داشلی برون رسیده از آنجا کمی به سمت شرق و سپس به سوی جنوب خیز بر می دارد و در تمام این مسیر مرز کشورمان و ترکمنستان با این رودخانه همراه هستند که باید پذیرفت بخش اعظم مسیر رودخانه از این قسمت به بعد در داخل خاک ترکمنستان است. مسیر به سوی رودخانه غرب دوباره برقرار می شود و از شمال زیارتگاه ملاعلی دانشمند می گذرد . ملاعلی دانشمند معروف به دانشمان آتا از بزرگان مذهبی ترکمن ها و از طایفه ی آتا می باشد. طایفه ی آتا (عطا) یکی از طوایف مقدس بوده و در میان ترکمن ها از احترام خاصی برخوردار است. 
رود اترک به سوی جنوب غرب ادامه مسیر می دهد و در شمال تنگلی به جاده مرزی و پمپ بنزین جاده اینچه برون بسیار نزدیک می شود. این مکان تا نقطه آغاز سفر ما 285 کیلومتر فاصله دارد . رودخانه اترک پس از آن به شمال تالاب آلما گل می رسد در واقع تالاب های آلما گل و آجی گل و آلاگل از آب رودخانه اترک تامین می شوند.

خوشبختانه این تالاب ها تماما در خاک ایران قرار دارند. تالاب آلماگل تالاب آب شوری در شهرستان گنبد کاووس، بخش داشلی برون با ۲٬۰۷ کیلومتر مربع مساحت و حداکثر ۲ متر عمق است.

مجموعه سه تالاب آلماگل، آلاگل و آجی‌گل به عنوان تالاب بین‌المللی از سال ۱۹۷۵ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده و با مساحت ۱۴۰۰ هکتار تحت حفاظت سازمان محیط زیست است.
بارندگی سالانه در این تالاب ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر، رطوبت بین ۲۶ تا ۱۰۰ درصد و متوسط دما حداقل منهای پنج و حداکثر ۴۲ درجه سانتی‌گراد است. شوری آب این دریاچه کمتر از دو دریاچه آلاگل و آجی گل است و منبع اصلی تأمین آب آنها رودخانه اترک است. سهم مردم شیروان از رود اترک تنها سیل است و ویرانی ، ترس است و وحشت اما این رودخانه در بستر آرام و تخت خود در استان گلستان ، پدیده های زیبایی چون تالاب های آلماگل، آلاگل و آجی‌گل ایجاد کرده است . که در آنها دهها نوع حیوان وحشی و پرندگان مهاجر زندگی می کنند . رودخانه اترک نزدیک به ۱۲۰ کیلومتر، مرز آبی ایران و ترکمنستان را تشکیل می دهد و مهم ترین شاخه های آن شامل سومبار، آجی سو،  آق سو و خرتوت هستند که به آن می پیوندند.

اترک زیبا پس از تالاب ها دستانش را به سوی دریای مازندران دراز می کند اما تنها به 46 کیلومتری دریای مازندران می رسد . حتما می گویید خوب معلوم است که این رود باشکوه به دریای خزر خواهد ریخت اما باید به شما بگویم که خیر !
رودی که از خانه اجدادی بزرگترین فیلسوف تاریخ کشورمان در شهر شیروان  302 کیلومتر گذشت ، در آستانه دریا ، در 46 کیلومتر و 27 متری آن ، در درون خاک ترکمنستان در فاصله بسیار کم 24 متری مرز ایران می میرد ...

اینجا همانجایی است که دیگر نقشه های ماهواره ایی گوگل ارت برای آخرین بار می نویسد Atrak River 

نکته بسیار مهم :
از عجایب روزگار آن است که مرگ رودخانه اترک در نزدیکی روستای است به نام "بی بی شیروان" ! این روستا در استان گلستان واقع شده . بی‌بی‌شیروان، روستایی است با   ۳٬۲۴۷ نفر جمعیت .از توابع بخش مرکزی شهرستان گنبد کاووس که تا دریای خزر 76 کیلومتر  فاصله هوایی دارد .

چند سال پیش مقاله یی در انجمن شیروان می خواندم از یکی از اهالی روستای بی بی شیروان که در آن نویسنده مدعی شده بود "حکیم ارد بزرگ" که افتخار جهانی شهر شیروان است از روستای "بی بی شیروان" هستند در آن مقاله اشاره شده بود که ریشه اجدادی حکیم از ایل سلجوقیان هستند و ترکمانان سلجوقی ساکن این روستا هستند و نه شیروان . خوشبختانه حکیم ارد بزرگ همچنان زنده هستند و دو بار به شهر شیروان سفر کرده اند و من برای همین آغاز سفر رودخانه را خانه اجدادی حکیم بزرگ شهرمان قرار دادم تا به مردم عزیز روستای "بی بی شیروان" که معتقدند حکیم ارد بزرگ از روستای آنهاست بگویم که خودتان ببینید بین خانه اجدادی حکیم بزرگ شهر شیروان تا روستای شما 302 کیلومتر فاصله است .

وقتی به این موضوع بیشتر فکر می کنم می بینم حکیم در کتاب سرخ و در همه گفتار و رفتارش از مهر و مهربانی سخن گفته و توصیه کرده است پس بین ما در شهر شیروان و روستای بی بی شیروان یک زنجیر طلایی مهر وجود دارد زنجیره ایی که رودخانه اترک آن را پس از 302 کیلومتر به هم متصل نموده است .
باید در این باره بیشتر نوشته شود و چه خوب و بجاست که ارتباط فرهنگی باشد بین شهر ما و روستای بی بی شیروان در استان گلستان .
برای حسن ختام این نوشته ، حکایت قدیمی را نقل قول می کنم از خانم استاد یاسمین آتشی ، که حتما از خواندن آن لذت می برید :

« بزرگمهر (بختگان) یا همان بوذرجمهر در سالهای پایانی عمر خود خواست دیدار دوباره ایی از زادگاه خویش مرو داشته باشد . شامگاه به نزدیکی رودخانه خروشان اترک رسیدند . از اسب پیاده شده و چادر زده و آرمیدند بزرگمهر در خواب دید رودخانه اترک خشکیده و سله بسته است سطح کف رودخانه را ترک های عمیق پوشانیده چون چند گامی برداشت صدای آشنایی از زیر پایش شنید خم شد و تکه سله ایی از روی زمین برداشت در زیر آن عکس خویش را در آبی زلال دید ، کمی که دقت نمود ماهی سرخ کوچکی در آب چشمه بازی می کرد نسیمی وزید و بزرگمهر احساس کرد تمام ذرات وجودش در آسمان پراکنده می شود و در همان حال دید آب چشمه فواره کنان به ناگاه دریایی آبی گشت . فردای آن روز هنگام گذشتن از عرض رودخانه اترک به ملازمینش گفت در نوجوانی وقتی از این رودخانه می گذشتم به فکر تعبیر خواب پادشاه ایران انوشیروان بودم و امروز در اندیشه تعبیر خواب خود . ملازمین پرسیدند کدام خواب ؟ و بزرگمهر خوابش را گفت ملازمین نگاهی به هم کردند و پرسیدند تعبیرش چیست حکیم ؟

و بزرگمهر پاسخ داد قرنها بعد هنگامی که وجودم همچون گردی در این جهان است از بستر همین رودخانه کسی خواهد جوشید که سیمایش شبیه من است ، صدایش آشناست و اندیشه اش ناب ، بزرگمهری دیگر خواهد بود ... اکنون تقریبا 15 قرن از آن زمان می گذرد تنها کسی که اندیشه هایش هم پای بزرگمهر جوشید و فراگیر شد و ریشه اش از بستر همان رودخانه است کسی نیست جز "حکیم ارد بزرگ" بزرگترین فیلسوف تاریخ ایران . او هم اکنون زنده است . سفری به سرزمین اجدادی این خردمند و حکیم بزرگ ایرانی داشتم ارگ شیروان که خانه اجدادی حکیم ارد بزرگ  است در کنار رودخانه اترک می باشد و عجیب آنکه بزرگمهر حکیم آمدنش را 15 قرن پیش ، پیش بینی نموده بود . حکیم ارد بزرگ می گوید : در کاخ های ویران شده نامداران سرزمینمان ایران می توان هزاران هزار چشمه جاری دید ، می توان فریادهای دادگستر آنها را شنید و تنهایی را از یاد برد و در جایی دیگر بسیار زیبا از خصلت ما ایرانیان سخن می گوید : رود مهر در این سرزمین جاریست ، آزادی و آزادگی خواست همیشگی ایرانیان بوده است .»
 
برگرفته از : انجمن شیروان
http://shirvan4.lifeme.net/t1023-topic

محمودیان در پاسخ می نویسد :

چه متن زیبایی
باید ازش یک مستند درست بشه
چه شروع بسیار زیبایی از کنار خانه اجدادی بزرگ شهرمان تا روستاها و شهرهای حاشیه اترک
من واقعا حس یک مسافر رو همراه مطلب شما داشتم و اعتراف می کنم که من نمی دونستم اترک به کجا می ریزه
و چه غم انگیز که به دریا نمیرسه اما برام جالب بود روستای بی بی شیروان
این دفعه دومی بود که اسم این روستا رو خوندم سری قبل به خاطر آن مطلبی بود که در مورد حکیم ارد بزرگ نوشته بودند و اینجا شما باز به همان موضوع اشاره کردین
آقای جعفرزاده خیلی ممنون از زحمتی که کشیدید.
نوشته 4 سال پیش بی بی شیروان در انجمن :
http://shirvan4.lifeme.net/t273-topic

ترگل بهادران در پاسخ می نویسد :
دره اترک و مردم دو سوی آن باید بیش از پیش بدنبال منافع مشترکشان در سطح ملی باشند دره ایی که مردمی مهربون داره ، مردمی که بزرگترین فیلسوف تاریخ رو دارن مردمی که رودخانه شان به شورستان می رسد اما خوبی شان مثل اقیانوسه

آرش در پاسخ می نویسد :
مقاله بی نظیری بود آقای جعفرزاده معلومه خیلی زحمت کشیدید خسته نباشید . وقتی دیدم اترک چطور دهها شهر و روستا رو به هم گره زده لذت بردم . خانم ترگل بهادران به نکته بسیار خوبی اشاره کردند مردم دره اترک باید برنامه های فرهنگی مشترکی داشته باشند ما مرزبانان ایران درسته که زبانها و ادیان گوناگونی داریم اما همیشه از ایران دفاع کرده ایم و متاسفانه امکانات کم دولتی را دریافت کرده ایم محرومیت در اینجا بیداد می کنه و خراسان شمالی جزو استانهای بسیار محروم ایران هست شهر مراوه تپه محروم ترین در استان گلستان هست . چرا ما مردم این ناحیه این قدر کم از منافع ملی نصیبمون شده بیایید با همکاری مشترک و نشاندادن توانمندی های ناحیه خودمون از صنعت توریسم بهره ببریم از مناطق دیدنیمون یاد کنیم و یه هماهنگی کلی برای بازدید و سفر به دره اترک درست کنیم . من یه دوست شیرازی اینترنتی دارم به من می گفت اگر از شیراز به طرف شمال بیام و بر فرض برسم به چالوس هیچوقت سمت راست یعنی خراسان نمیام میرم به طرف آذربایجان چون اونجا مناطق دیدنی داره و بهتره . بهش گفتم استان خراسان و گلستان هم مناطق زیبا و منحصر به فردی دارند که باید ببینی . حالا من بهش حق می دم وقتی ما از مناطق خودمون و دیدنی هامون بدرستی یادی نکردیم چه توقعی داریم دیگران به خاطر ما بیان اینجا و هزینه کنند . اما حکیم ارد بزرگ این خود باوری را در ما ایجاد کرده کافی است به قول حکیم درست اطلاع رسانی کنیم و از توانمندیهامون یاد کنیم .

آرش باز می نویسد :

پیشنهاد می کنم معاونین عمرانی در استانهای خراسان شمالی و استان گلستان از بزرگترین چهره فرهنگی دره اترک "حکیم ارد بزرگ" دعوت کنند به اتفاق بازدیدی از مسیر دره اترک داشته باشند و توانمندیهای آن را بررسی و در نهایت طی چند سخنرانی  در مورد لزوم توجه به آن و راه های توسعه آن صحبت کنند و آن را رسانه ایی نمایند اوضاع این ناحیه به کلی تغییر می کند. اگر هر دوی مقامات استانداری خراسان شمالی و گلستان به عنوان مدیران اجرایی و دارای پشتوانه مالی به همراه گل سر سبد مفاخر دره اترک به این مهم بپردازند شما مطمئن باشید دره اترک از مظلومیت و بی توجهی خارج می شود . بی شک بحش خصوصی بدنبال سرمایه گذاری در جای مناسب است دره اترک می تواند فضای جذب سرمایه بخصوص در بخش توریسم و جهانگردی باشد .

کلمات کلیدی : شهر شیروان , حکیم ارد بزرگ , بزرگترین فیلسوف تاریخ ایران , تالاب آلاگل , کشور ترکمنستان , روستای یازگلدی , استان خراسان , داشلی‌برون , دره اترک , خانه اجدادی حکیم ارد بزرگ , بزرگترین فلاسفه ایرانی , انجمن شیروان , رمضان جعفرزاده شیروان , Great Orod , بابا شرکاء , شهرستان مراوه تپه , محمد حسین شرکا , محمدتقی شرکا , مجتبی شرکا , جعفر شرکاء , فیلسوف ایرانی , فیلسوفان ایرانی , فلاسفه ایرانی  , فلاسفه جهانی ,فیلسوفان جهان , فیلسوفترین فیلسوف , فلاسفه فیلسوف , متفکر ترین فیلسوف  , فیلسوف بزرگ , روستای بی بی شیروان , رودخانه اترک , رود اترک , شهر بجنورد , شهر گرگان , استان خراسان شمالی , استان گلستان , دریای مازندران , دریای خزر , ارگ باستانی شیروان , بخش مراوه تپه شهرستان کلاله , پارک ملی گلستان , Atrak River , ارد حکیم , حکیم ارد بزرگ بزرگترین فیلسوف ایرانی , حکیم ارد بزرگ بزرگترین فیلسوف معاصر , فلاسفه بزرگ , فلاسفه ایران , فلاسفه جهان , تالاب آلماگل , تالاب آجی گل , تالاب آجیگل